علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

The purpose of the site is introducing the National Library of Medicine and improve the knowledge of medical librarians in Iran

  • ۰
  • ۰

عصر روز سه شنبه سی و یک خردادماه در جلسه‌ای با حضور اعضاء هیئت رئیسه پژوهشگاه رویان، مراسم تکریم و معارفه مدیر اداره روابط عمومی و امور بین‌الملل و همچنین مدیر اطلاع‌رسانی و کتابخانه رویان برگزار شد.

در ابتدای این جلسه که مهدی لطفی‌پناه به‌عنوان مدیر جدید اداره روابط عمومی و امور بین‌الملل و رحیم توسلیان به‌عنوان مدیر اداره اطلاع‌رسانی و کتابخانه معرفی شدند، دکتر عبدالحسین شاهوردی ضمن تشکر از مدیرانی که قبول مسئولیت کردند برای آنها آرزوی موفقیت کرد. ایشان ضمن بیان بخشی از خلاقیت‌های مدیر سابق روابط عمومی به ذوق و پویایی مدیر جدید این اداره اشاره کرد.

در ادامه جلسه دکتر احمد وثوق ضمن بیان خاطراتی از روند آشنایی خود با مدیر سابق روابط عمومی، از کمک‌ها و خدمات ارزنده ایشان تقدیر کرد و در ادامه مدیر جدید روابط عمومی را نیز فردی فرهنگی عنوان کرد.

سپس به‌ترتیب معاونان پشتیبانی، آموزش و پژوهش از سوابق ارزشمند دو مدیر تقدیر کرده و ابراز امیدواری کردند تا این جابه‌جایی بتواند مسیر جدیدی برای پیشبرد اهداف سازمانی پژوهشگاه به ارمغان بیاورد.

لطفی‌پناه مدیر جدید روابط عمومی نیز ضمن تقدیر از خدمات ارزشمند اداره روابط عمومی در طول سال‌های گذشته ابراز امیدواری کرد با یاری دیگر مدیران و همکاران بتواند در جهت توسعه و بهبود فعالیت‌های متنوع پژوهشگاه رویان خدمتگزاری کند.

این مراسم با تقدیم لوح یادبود و هدیه هیئت رئیسه پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی پایان یافت.

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک ۲۸۶) : مهدی لطفی‌پناه ، مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان: بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط «انجمن بین المللی ناشران علمی، فنی و پزشکی»[۱]، پس از کاهش محدودیت های دسترسی به تحقیقات مربوط به پاندمی کووید ۱۹ [۲] و از سویی کاهش تعرفه ها توسط ناشران، تعداد دانلود این نوع از تحقیقات و مقالات به بیش از ۱۵۰ میلیون بار رسیده است و این روند ادامه دارد. برای درک بیشتر این مطلب، باید گفت که بیش از ۱۳ سال طول کشید تا کتاب «داوینچی کد» (رمز داوینچی)[۳] اثر «دن براون»[۴]-که حتی در فاصله چند سال یک فیلم سینمایی و یک بازی ویدیویی برای آن نیز ساخته شد- تنها به ۱۳۰ میلیون رسید؛ و یا بازی ویدیویی «اتومبیل بزرگ ۵»[۵] که از سال ۲۰۱۳ تاکنون توسط کاربران ۱۲۰ میلیون بار دانلود شده است. بنابر این هزینه ها نقش مؤثری در دسترسی به مقالات علمی مربوط به حوزه کووید ۱۹ داشته اند. به طوری که از ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی، چندین ناشر بزرگ از جمله «الزویر»[۶] و «اشپرینگر نیچر»[۷] که نشریه «نیچر»[۸] را منتشر می کند، حدود ۵۰۰۰۰ مقاله مرتبط با کووید ۱۹ را آزادانه در دسترس همگان قرار داده اند.

این در حالی است که «رمز داوینچی» و «اتومبیل بزرگ ۵» به ترتیب تنها حدود ۱۵ و ۶۰ دلار هزینه را برای کابران به همراه داشته است.

با بیان این مطلب و نگاهی عمیق به میزان دانلودها، آن هم در کمتر از چند هفته، نشانه های علاقه گسترده مردم و پژوهشگران به تحقیقات در خصوص کووید ۱۹ را می توان مشاهده کرد.

از سویی دیگر این بیماری همه گیر بر زندگی دانشمندان و پژوهشگران تأثیر بسیاری گذاشته است و پژوهشگران علاقمند به دانش را به سمت مطالعه برای درک بیشتر این بیماری سوق داده است. مطالعات خانم «الیزابت گیت بی»[۹] که در نشریه معتبر «نیچر» منتشر شده است گواهی بر این مدعا است.

این در حالی است که از بین تعداد ۱۰۰۰ مقاله منتشر شده مربوط به کووید ۱۹، ۴۵ درصد آنها توسط نویسندگان حوزه فیزیک و فیزیک چگالی انتشار یافته اند.

شرایط به گونه ای شده است که حتی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی بیشتر دانشجویانی را پذیرش می کنند که به تحقیقات درباره کووید ۱۹ علاقمند هستند. این تأثیر آنچنان زیاد است که بسیاری از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مهم جهان در مقاطع تحصیلات تکمیلی به طور غیرعادی و غیرمنتظره خواهان شروع فعالیت بر روی بیماری های عفونی شده اند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، هر چند پاندمی کووید ۱۹ جهان را در بهت و حیرت فرو برده است، اما قدرت خارق العاده و مزایای کلاس های مجازی را به جهانیان نشان داد. بسیاری از فرهیختگان انتظار دارند که این بحران جهانی باعث شود که آموزش عالی برای دانشجویان در کشورهای در حال توسعه بهبود یابد و بیشتر شود.

در تحلیلی دیگر از «بیوآرشیو»[۱۰] مشاهده می شود که در کمتر از ۵ ماه مطالعات مربوط به کووید ۱۹، هفتاد درصد کل مطالعات کرونا ویروس در ۵۰ سال گذشته را تشکیل می دهد.

میلاد حقانی و همکاران وی در دانشگاه سیدنی استرالیا ۱۹۵۱۸ مقاله را با موضوعات سارس[۱۱]، مرس[۱۲] و کووید ۱۹ مورد بررسی قرار دادند. آنها دریافتند که مقالات مربوط به سارس و مرس عمدتاً در نشریات تخصصی مانند نشریه «ویروس شناسی»[۱۳] منتشر می شوند؛ در حالی که مقالات کووید ۱۹ در نشریات عمومی تری مانند لنست[۱۴] و بی ام جی[۱۵] منتشر شده اند. همچنین هر چند این نوع از مقالات و تحقیقات، مربوط به نگرانی های بهداشت عمومی و کنترل بیماری های واگیر دار هستند، اما تعداد استنادات مربوط به آنها در مقایسه با تحقیقات در مورد توصیف خصوصیات ویروس ها و توسعه واکسن ها بسیار پایین است.

مشاهدات نشان می دهد که نویسندگان و پژوهشگران برای مقابله با این بحران جمعی و بهره وری بیشتر به کارهای تیمی بین المللی بیشتری روی آورده اند که می تواند همکاری های جهانی در بلند مدت را گسترش و تغییر دهد.

بر اساس تحلیلی که بر روی بیش از ۱۶۰۰۰ مقاله مربوط به بیماری های همه گیر انجام شد، تقریباً ۴۰ درصد از مقالات مربوط به مطالعات کووید ۱۹، نسخه «پیش از چاپ»[۱۶] داشته اند. به گونه ای که مقالات این حوزه به طور میانگین ۱۵ بار بیشتر از سایر موضوعات از bioRxiv  و medRxiv دانلود شده اند. بر همین اساس مقالات حوزه کووید ۱۹ گاهی تا ۱۰ هزار بار توییت[۱۷] شده اند؛ این در مقایسه با محبوب ترین مطالعات غیر پاندمی که بیشترین آنها ۱۳۲۳ بار توییت شده اند بسیار جالب توجه است. همچنین به طور متوسط مطالعات منتشر شده مربوط به کووید ۱۹ در نشریات علمی، ۲۶ روز زودتر نسبت به دیگر مطالعات به انتشار می رسند.

از سویی با ورود این ویروس ناشناخته، برگزاری کنفرانس های مجازی امری عادی تلقی می شوند و برای برخی از پژوهشگران که به دنبال راحتی و کاهش هزینه ها بوده اند مناسب تر است. اما معایبی نیز در این نوع از کنفرانس ها مشاهده می شود که می توان به فقدان و یا قطع شبکه اینترنت اشاره کرد. البته که این نوع از کنفرانس ها برای پژوهشگران کشورهای در حال توسعه و محققان جوان قابل دسترس تر است. در نظرسنجی که نشریه «نیچر» از ۴۸۵ پژوهشگر که در کنفرانس های مجازی شرکت کرده اند انجام داده است، ۸۲ درصد پاسخ دهندگان گفته اند که در آینده در یک کنفرانس آنلاین شرکت می کنند. این یکی از تغییرات بنیادی و از مزایای ورود کووید ۱۹ محسوب می شود.

اما با ورود کووید ۱۹، و بر اساس تحلیل بیش از ۱۰۰۰ مقاله پزشکی که در سال ۲۰۲۰ میلادی منتشر شده است، شکاف جنسیتی در تحقیقات علمی گسترش یافته و از زمان شیوع این ویروسِ فراگیر، مقالاتی که نویسندگان زن را نیز شامل می شدند، ۱۶ درصد کاهش یافته است. این مطالعه به رهبری جس پیتر اندرسون[۱۸] که کتابشناسی[۱۹] در دانشگاه ارهوس[۲۰] کشور دانمارک است نشان داد که نویسندگان اول زن،  ۲۳ درصد کمتر مقالات کووید ۱۹ را در مقایسه با دیگر مقالات پزشکی منتشر شده در نشریات مشابه در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر کرده اند.

همچنین مقالات با آخرین نویسندگان زن ۱۶ درصد کاهش یافته است. این مطالعه نشان می دهد که شروع این بیماری همه گیر چه تأثیر منفی بر بهره وری زنان گذاشته است.

بر اساس گزارشات جدید بین المللی، حدود بیش از ۷۰۰۰ نفر پژوهشگر که در دانشگاه های کشور استرالیا مشغول به فعالیت هستند، ممکن است به دلیل شیوع این بیماری شغل خود را از دست بدهند. این گزارش پیش بینی می کند که دانشگاه های استرالیا ممکن است به دلایل ممنوعیت و محدودیت سفر و صدور روادید، بیش از ۳ میلیارد دلار استرالیایی معادل ۱,۹ میلیون دلار آمریکا که از طریق پذیرش دانشجویان بین المللی کسب می کردند ضرر کنند. به گزارش نشریه «نیچر»، شهریه دانشجویان بین المللی حدود یک چهارم از درآمد دانشگاه ها را تشکیل می دهد و این شهریه ها حقوق کارمندان، امکانات تحقیقاتی و سایر هزینه های پژوهش را نیز پوشش می دهد و تخمین زده می شود که بیش از ۹۰۰۰ دانشجوی دکتری بین المللی به دلیل ممنوعیت سفر مجبور باشند تا پروژه های خود را به تعویق اندازند و یا حتی رها کنند.

بر اساس گزارشی که آموزش عالی تایمز[۲۱] ارائه کرده است، تدریس آنلاین به عنوان مهارت جدیدی است که بازار کار جدیدی را پس از شروع کووید ۱۹ برای دانشگاهیان فراهم می کند. همچنین پس از پاندمی ویروس کووید ۱۹، نشریات علمی نیز فرایندهای فعالیت خود را تغییر می دهند: مطالب خود را تا جایی که ممکن است در دسترس آزاد قرار می دهند، سرعت داوری را افزایش می دهند، از هوش مصنوعی[۲۲] بهره می گیرند، مطالب خود را به صورت «پیش از چاپ» منتشر می کنند، تماس های ویدیویی خود را با نویسندگان، داوران افزایش می دهند و همچنین زمان چرخش فرایند ها و داوری ها را کاهش می دهند.

بنابراین به طور خلاصه سه تغییر عمده نشریات علمی – پژوهشی عبارتند از:

دسترسی آزاد و به اشتراک گذاری داده ها، پروتکل ها و استانداردها؛

آپلود مقالات پیش از انتشار؛

سرعت بخشیدن به داوری ها.

 

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک ۲۹۲) : مهدی لطفی‌پناه، مدیر اداره اطلاع‌رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان:

 یادداشت: این مطلب از مقاله های مختلف گردآوری و ترجمه و همراه با تکمیل و تنظیم آن برای محیط ایران تقدیم خوانندگان می‌شود.

واقعیت این است، زمانی ثروتمند می شوید که همکاران خوبی برای برگزاری یک کنفرانس علمی انتخاب کنید؛ و  باور کنید که حامیان مالی بیشتری خواهید داشت اگر به برگزاری کنفرانس های مجازی اقدام کنید. باور کنید که حامیان مالی بیشتر دیده می شوند و با کنفرانس مجازی است که تقاضای بیشتری برای دیده شدن می کنند.

در واقع کنفرانس مجازی یک ارزش سازی نوین است که از طریق شبکه اینترنت برپا و به طور مستقیم با سخنرانان ارتباط برقرار می شود و پرسش و یا تفکری که در ذهن شرکت کنندگان است، همزمان با سخنرانی سخنران، طرح و بیان می گردد. تنها چالش موجود در این فرایند، ترس ابراز وجود است که آن هم پس از مدتی کوتاه عادی می گردد. این همان کاری است که در سال های گذشته ما و شرکت کنندگان به طور مستقیم آنرا انجام می داده ایم. شاید در ابتدای برگزاری این مراسم پرشور، سختی هایی هم در پیش باشد، اما پس از این همه سختی، حتماً همان احساس هیجان برگزاری حضوری مراسم را خواهید داشت.

برای برگزاری اولین کنفرانس مجازی خوب است تا برای تشویق افراد و شرکت کنندگان جدید به حضور در این رویداد علمی، به آنها دسترسی رایگان داد؛ که این موضوع یک تاکتیک عالی برای افزایش تعداد مخاطبین است. این روند می تواند از طریق حمایت اسپانسرها از ثبت نام کنندگان صورت گیرد.

همچنین برای زیباتر شدن این روند و حمایت از اسپانسرشیپ اصلی، می توان برای تکمیل فرایند در هنگام ثبت نام رایگان، (مثلاً ثبت نام رایگان دانشجویان)  یک پاپ آپ[۱] تهیه کرد ، که در این پاپ آپ آخرین مرحله، کلیک بر روی اسپانسرشیپ در حمایت از او و یا وبسایت او باشد. این اولین مسیر ساده برای ورود حامیان مالی به یک کنفرانس مجازی است.

نکته دیگر اینکه هیچ مشکلی برای کسب درآمد از طریق محتوی وجود ندارد. محتوای خوب درآمد خوب در پی دارد. آیا کسانی که به عنوان سخنران برگزیده اید، کارکشته ترین ها در تعیین ارائه اطلاعات علمی هستند؟ و یا بر اساس مقدار نفوذشان به جلسه شما دعوت می شوند؟

در ادامه باید توجه داشته باشید که عنوان حامی مالی شما، هم از نظر محتوی و هم گرایش و تمایل شرکت کنندگان نقش بسیار زیادی در کنفرانس های مجازی ایفا می کند. حامیانی را بیاورید که به موضوع کنفرانس مرتبط هستند؛ چراکه آنها ارزش آموزشی و ارتباطی این جلسه مجازی را افزایش می دهند.

در برگزاری کنفرانس مجازی، حتماً حمایت مالی اسپانسر را از دانشجویان اعلام کنید و از مخاطبین شرکای شرکت در برقراری ارتباط و گسترش کنگره بهره ببرید. حامیان مالی خود را در خیابان جستجو نکنید؛ به شبکه علمی-اجتماعی «لینکداین»[۲] مراجعه کنید و در آنجا مخاطبین و حامیان مالی بسیاری را بیابید؛ کسانی که شما را دنبال می کنند و یا دنباله رو مسیر آنها هستید.

در این فرایند بزرگ، شرکای شرکت را به عنوان کسانی که تفکری دارند و می توانند کمک فکری و یا راه حلی ارائه دهند شریک خود کنید و فقط به چسباندن آرم و لوگوی آنها اکتفا نکنید. از آنها استفاده کنید. این ارزش افزوده ایجاد می کند و کار شما با ارزش تر می شود.

نشان دادن ارزش این رخداد:

در زمان انتشار خبر برگزاری این رخداد بزرگ، حتماً در بروشورها و اسلایدها و وبسایت کنگره، فواید و مزایای شرکت در این رخداد آنلاین را به سمع و نظر مخاطبین برسانید و مزایای این تعامل مجازی را توصیف کنید.

شیوه های خلاقانه ای را طراحی کنید تا این رخداد را طولانی کنید و بتوانید به طرق گوناگون از مخاطبانتان بهره برداری کنید. این رخداد، اتفاقی است که می تواند یک اجتماع همیشگی را بیافریند؛ این هدف دوم شما از برگزاری یک کنگره یا کنفرانس علمی است.

این رویداد مجازی تنها بخشی از روابطی بزرگتری محسوب می شود که در آینده کمکتان خواهد کرد. ( این روابط شامل روابط بزرگتر و بیشتر با شرکای شرکت، مخاطبین، و حامیان مالی است).

از داده هایی که در زمان برگزاری این کنگره به دست می آید، برای نشان دادن ارزش کار به حامیان فعلی و آتی خود استفاده کنید و آنها را به شیوه ای دقیق مستندسازی کنید.

هر چه بتوانید در اولین کنفرانس مجازی، تعداد شرکت کنندگان را افزایش دهید، در کنفرانس های دوم، سوم، چهارم و همه کنفرانس های آتی در معرض دید بیشتر و ارزش بیشتری خواهید بود. اولین کنفرانس مجازی، مهمترین کنفرانسی است که آینده کنفرانس های آتی را تعیین می کند.

حامیان مالی خود را در یک تم موضوعی خاص در نظر بگیرید تا در رسانه ها هم همان تم و موضوع مورد نظر شما انعکاس یابد.

اینکه چگونه و بر چه اساسی و با چه سیاستی این رویداد را رایگان به برخی تقدیم کنید، بسیار اهمیت دارد. در این زمینه دقت کنید و به راحتی به کسی خدمات ندهید؛ استراتژی قیمت گذاریِ رویداد مجازی ساده نیست.

ارائه «کارت هدیه» (کارت رمز ورود به شرکت در کنگره) همراه با دعوت نامه شرکت در رویداد مجازی یکی از سیاست های ناشناخته اما زیبایی است که می توان با ادبیاتی نوین به ترغیب و تشویق مخاطبین در جهت شرکت در این گردهمایی پرداخت. تنها با این کارت هدیه زیبا است که شما برای برگزاری گردهمایی تان حفظ ارزش می کنید.

در زمان ارسال دعوتنامه، رویکردتان از ارائه چنین کارت هدیه ای بیان کنید و بگویید که چرا این کارت را برای مخاطب می فرستید؛ اینگونه به کار خود ارزش می دهید.

در شبکه ای که طراحی می کنید، وسایل ارتباطی فراهم کنید تا در کل مدت این رویداد مجازی تعاملات ارگانیک، دوسویه توسعه یابد.

برای هر پرسشی که قرار است شرکت کنندگان پاسخ دهند، یک پاپ آپ طراحی کنید. تا بتوانید به سادگی پاسخ سئوالات را جمع آوری کنید.

اما این که چگونه مخاطبین را در مدت زمان برگزاری یک جلسه[۳]، آنلاین نگه دارید موضوع دیگری است.

اینکه اگر در حال برگزاری «اسلاید بیس» یک سخنران بودیم و سیستم قطع شد، چه کنیم، موضوع دیگری است.

اینکه بهترین سیستم صوتی موجود را در هنگام برگزاری انتخاب کنید، شیوه ارائه خوب شما را به نمایش می گذارد. صدای مناسب و قوی، تصویر مناسب و شفاف، تجهیزات ارتباطی، همچنین در صورت قطع شبکه، استفاده از ارتباطات ترکیبی استاندارد از مواردی است که توجه و همت بسیاری می طلبد.

اینکه پیش از مراسم و جلسه اطمینان حاصل کنید که آیا سخنران شما آمادگی ارائه دارد و یا چگونه می خواهد ارائه دهد موضوع دیگری است. آیا وی تجربه یک سخنرانی آنلاین را داشته است؟ آیا صدایی که مخاطب از یک زبان دیگر که غیر بومی است و برای نخستین بار به صورت آنلاین می شنود، برای وی عادی است یا بهتر است به طریقی و شیوه ای به ترجمه گفتار سخنران –پیش از برگزاری آنلاین - پرداخت. شاید مخاطبانی باشند که نوشته را بهتر از صدا درک می کنند؛ نرم افزارهای بسیاری با خطای اندک برای حل این معضل وجود دارند.

نکته دیگر قدرت اینترنت سخنران است که در اکثر موارد مشکل ساز خواهد بود و اگر شبکه اینترنت خریداری شده از سوی سخنران ضعیف است، وظیفه عوامل اجرایی کنگره است تا نسبت به تهیه و سفارش شبکه ای قوی برای وی اقدام کنند.

پیش از برگزاری این رخداد علمی، بهتر است مشخص شود که پرسش ها و نظر سنجی ها چگونه به مخاطب ارائه می شود. به مخاطبان توضیح دهید که چگونه از طریق سیستم عاملتان و یا سیستم عاملشان اطلاعات رد و بلد می گردد.

اینکه آیا سخنرانان شما، از پلتفرم مورد نظر شما پیش از این استفاده کرده اند موضوع حائز اهمیت دیگری است.

همه چیز باید زمان بندی شده و قابل پیش بینی باشد؛ هر اتفاق غیر معمولی را باید پیش بینی و به مانند سیستم های یک هواپیما که از هر قطعه ای دو واحد دارد، حمایت چندجانبه کرد.

کیفیت صوت، کیفیت تصویر، اشتراک گذاری صفحه، رنگ صفحه برگزاری سخنرانی، پیام خصوصی مخاطب به سخنران، تفکیک پرسش های کوتاه و بلند، و برنامه ریزی برای مسائل فنی که خود پیچیدگی های خاصی دارد.

چه خوب است بدانیم که هیجان حضور در یک رخداد علمی، از سفر به کشوری جدید گرفته تا انرژی موجود در سالن اجتماعات، در گردهمایی مجازی نیست. این شما هستید که شور و هیجان به گردهمایی خود می بخشید.

ارائه کوپن رایگانِ آنلاین یک کتاب الکترونیک تازه منتشر شده از مجموعه تان و یا کتاب الکترونیکی از سخنرانتان، یا خلاصه ای از نکات کلیدی یک کتاب علمی که توصیه های سخنران هم در آن است، می تواند این شور و هیجان را در مخاطب بیافریند.

هر چند اینها به اندازه یک کنفرانس حضوری لذت بخش نیستند، ولی ارزش بسیاری برای شما و کنگره شما خلق می کنند.

در پایان این یاداشت که از تجربیات و مطالعات نگارنده کسب شده، به یاد داشته باشید که در انتهای کتاب های الکترونیک خود، که به شرکت کنندگان تقدیم می کنید، لوگو و محصولات خود را نیز درج و تبلیغ نمایید.

پـایان یک کـنگره، شروع تازه ارتباطات و نفسی تازه است که توجه مدیران ارشد و هماهنگی مدیران میانی با کارشناسان را می طلبد. روابط عمومی و بین الملل می توانند نقش اساسی در این فرایند ایفا کنند.

منبع: لیزنا

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

کاغذ آلکالین چیست؟

 از گذشته های دور تاکنون بدون وجود ساده ترین ابزار و لوازم حامل اطلاعات، یعنی کاغذ، هیچ اطلاعی خارج از ذهن وجود نداشته است و کاغذ به عنوان محصولی ارزشمند همچنان برای انتقال اطلاعات استفاده می شود[۱]. شاید کتابداران بسیاری در هنگام سازماندهی اطلاعات کتاب ها در پابمد[۲] یا منابع دیگر با واژه Alk.Paper  یاAlkaline Paper به ویژه در مقابل شماره شابک[۳] (شماره استاندارد بین المللی کتاب) کتاب های انگلیسی زبان مواجه شده باشند.

این واژه به مفهوم تعیین نوع کاغذ استفاده شده در تهیه کتاب یا منبع مربوطه است. «کاغذ آلکالین» یک نوع کاغذ با پی.اچ[۴]بالاتر از هفت است و واژه پی.اچ بیانگر مقیاسی از میزان قلیایی (بازی) بودن است. مقدار پی.اچ می تواند در محدوده عدد صفر تا چهارده باشد؛ موادی که پی.اچ کمتر از عدد هفت دارند اسیدی می باشند و با نزدیکتر شدن این مقدار به عدد چهارده خاصیت قلیایی آن ها بیشتر می شود. برای اندازه گیری مقدار پی.اچ از پی.اچ سنج[۵] یا پی.اچ متر[۶] نیز استفاده می شود. البته کاغذ لیتموس[۷] یا تورنسل نیز با قابلیت تعویض رنگ توانایی تعیین محیط های «قلیایی» یا «اسیدی» یا «خنثی» را دارد. در صنایع چاپی بیشتر کاغذ ها معمولاً از نوع کاغذهای آلکالین هستند؛ چرا که در هنگام تولید کاغذ، از مواد سفید کننده[۸] که شامل ترکیباتی برای حذف رنگ مواد هستند استفاده شده است[۹]؛ باید دانست که در زمان های گذشته برای سفید کردن منسوجات آنها را در معرض نور آفتاب و هوا قرار می دادند[۱۰]. بنابراین با توجه به انجام فرایند مذکور و آهارگیری و لعاب دهی کاغذ، پوشش نازکی به منظور سفید سازی بر روی کاغذ قرار می گیرد که موجبات اسیدی شدن آن را فراهم می کند. از معایب اولیه اسیدی شدن کاغذ، پایداری کم آن است؛ چون کاغذهای اسیدی به سرعت از بین می روند و شاید میانگین عمر آنها به کمتر از ۵۰ سال برسد.

در سال های اخیر علاقمندی کتابداران و آرشیویست ها به «کاغذهای آلکالین» که با نام «کاغذهای بدون اسید[۱۱]» هم شناخته می شوند افزایش یافته است؛ مزیت این نوع از کاغذها پایداری و عمر بسیار طولانی آنها است که گاهی عمر مفید آنها به ۲۰۰سال هم می رسد. همچنین این نوع از کاغذها در مقایسه با کاغذهای اسیدی شفاف تر، درخشان تر و سفید تر هستند. به نظر می رسد فقدان یا کم بودن اسید در کاغذ نیز از لحاظ زیست محیطی مناسب تر است. ولی یکی از معایب کاغذهای آلکالین ناسازگاری آن با چاپ افست است که گاهی مشکلات عدیده ای را در زمان چاپ فراهم می کند؛ این اتفاق به ویژه زمانی تشدید می شود که در زمان چاپ از پر کننده[۱۲] کربنات کلسیم استفاده شود. مواد اندازه گیری مقدار قلیایی کردن همچون آلکیل کتنه دایمر[۱۳]  که به شکل گسترده ای در صنایع کاغذ سازی و مقوا سازی کاربرد دارد[۱۴] و یا سوسینیک آنیدرید[۱۵]که یک ترکیب شیمیایی به شکل ظاهری بلورهای سوزنی بی رنگ است، در حال شروع استفاده بیشتر نسبت به اسید رزین[۱۶] که نوعی اسید آلی است می باشند؛ هر چند که این مواد مصنوعی، موادی شیمیایی و نه اورگانیک محسوب می شوند اما مسئولیت کهنگی زودرس، زردی و همچنین زوال کاغذ و مقاومت آن در برابر آب را نیز بر عهده دارند. باید دانست که تحولات گسترده ای در حال شکل گیری است تا موانع استفاده از کاغذهای آلکالین برداشته شوند؛ برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند که در آینده ای نزدیک کاغذهای اسیدی دیگر در دسترس نخواهند بود.

با تفاسیر فوق خواننده به این موضوع واقف می شود که یک محلول با عدد پی.اچ ۷ «خنثی» و کمتر از عدد ۷ «اسیدی» و بیشتر از عدد ۷ «آلکالین» محسوب می شود. ولی آگاهی از موارد ارائه شده، مسئولیت خوانندگان و به ویژه کتابداران ایرانی را در آگاه کردن و تشویق ناشران و چاپخانه ها به منظور تأمین کتب بادوام  که در اقتصاد کشور در دراز مدت تأثیر چشمگیری دارد- دو چندان می کند؛ از سویی ضرورت دارد تا سازمان های مسئول، قوانینی را وضع کرده و ناشران را مکلف به تعیین مقدار اسیدی یا قلیایی بودن کتاب های فارسی زبان -در پشت صفحه عنوان- در زمان چاپ کنند.

 

ترجمه و تألیف: مهدی لطفی پناه. کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

سمانتیک اسکالر؛ موتور جستجوی پژوهشگران بر پایه هوش مصنوعی

به گزارش لیزنا، فناوری «سمانتیک اسکالر» (دانشنامه معنایی) پروژه و سرویس رایگانی است که توسط «مؤسسه تحقیقاتی هوش مصنوعی آلن»[۱] توسعه یافته است و در سال ۲۰۱۵ میلادی به طور رسمی و به رهبری یکی از بنیانگذاران شرکت مایکروسافت به نام «پائول آلن» [۲]به عنوان اولین موتور جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی به منظور تسریع در فرایند تحقیقات علمی و در جهت تهیه مقالات نشریات علمی- تخصصی طراحی شده است تا خدمات خود را به طور رایگان در اختیار عموم پژوهشگران قرار دهد.[۳][۴] این مؤسسه که از ترکیب مهندسان و پژوهشگران در شهر سیاتل آمریکا[۵]تشکیل شده، تلاش می کند تا با دستیابی و ایجاد نظام های هوش مصنوعی به وسیله استدلال و درک فرایندهای منطقی، یادگیری، کسب تجربه و توانایی خواندن (درک مطلب) به پیشرفت های علمی دست یابد.[۶]

پروژۀ «سمانتیک اسکالر» ترکیبی از سیستم یادگیری ماشینی[۷]، سیستم پردازش زبان طبیعی[۸] و سیستم بینایی دستگاه (دیددستگاه)[۹]  برای افزودن لایه «تحلیل معنایی»[۱۰] در قالب روش های سنتی تحلیل استنادی[۱۱]، استخراج عناصر و اشکال وابسته، نام نهادها و اشخاص و در نهایت مکان رخداد یا همان محل نشر مقاله است.[۱۲] ارزش این پروژه نوین که به نشانی اینترنتیwww.semanticscholar.org و یا https://allenai.org/semantic-scholar/ قابل دسترس است به هیچ عنوان با پروژه های پاب مد[۱۳] و گوگل اسکالر[۱۴] قابل قیاس نیست؛ در مقایسه با این دو پروژه کاربردی، «سمانتیک اسکالر» از یک سو به منظور تعیین برجسته ترین، مهمترین و تأثیرگذارترین مقالات علمی- تحقیقاتی طراحی شده است و از سوی دیگر به شناسایی ارتباط بین این داده ها اقدام می کند. به بیانی ساده بهره برداری از پروژه هوش مصنوعی در استخراج داده ها به پژوهشگران سراسر جهان اجازه می دهد تا ایشان از میان میلیون ها مقاله علمی منتشر شده -در پایگاه های اطلاعاتی متعدد و شبکه جهانی اینترنت- به سرعت مقاله مورد نظر و مرتبط با موضوع خود را بیابند و نسبت به گلچین مهم ترین و تأثیرگذارترین ها اقدام کنند.

دکتر اورن[۱۵] کارآفرین و متخصص علوم رایانه و مدیر عامل[۱۶] همین شرکت، دلیل توانمندسازی سیستم های استخراج دانش به هوش مصنوعی را رشد انفجاری علم دانسته است. کاری که آقای اورن و همکارانشان انجام داده اند پاسخگوی نیازهای بالقوه و بالفعل یک پژوهشگر است؛ کدام مقالات مهم تر هستند؟ کدام یک از مقالات بیشترین کیفیت و اعتبار را دارند؟ آیا شخص دیگری بر روی مسئله مورد نظر کار کرده است؟ اینها پرسش هایی هستند که اکنون توسط هوش مصنوعی در چند ثانیه قابلیت پاسخ دادن دارند و در روند پژوهش های پژوهشگران تسریع ایجاد می کند و مسائل بزرگ را سریعتر حل و فصل می کند.  فرایند جستجوی «سمانتیک اسکالر» از طریق خزیدن (ردیابی) و البته با بهره برداری از سیستم ماشین خوان[۱۷] که یکی از سیستم های هوش مصنوعی برای درک متون[۱۸] است و سیستم بینایی دستگاه (جستجوی بصری) در شبکه جهانی انجام می گردد و در این فرایند کلیه فایل های مقالات با فرمت پی.دی.اف که در شبکه در دسترس هستند را شناسایی و بازیابی کرده و به استخراج عناوین، متون، نمودارها و نمایه همه آنها برای بازیابی های متنی آتی اقدام می کند؛ در ادامه با استفاده از سیستم پردازش زبان طبیعی به شناسایی برترین مباحث موضوعی (برترین مقالات) می پردازد و پس از فیلترینگ و طبقه بندی اطلاعات و مباحث، به تفکیک اطلاعات بر اساس نوع مقاله و تعیین میزان تأثیرگذاری هر مقاله و استناد می پردازد. سامانه «سمانتیک اسکالر» دارای رابط کاربری بسیار ساده[۱۹] و بهینه شده برای کاربرد بر روی تلفن همراه[۲۰] است تا انتظارات پژوهشگران را از یک سیستم پیشرفته فراهم سازد. به بیانی دیگر شالوده «سمانتیک اسکالر» برای غلبه بر اضافه بار اطلاعاتی است که همواره پژوهشگران درگیر آن بوده اند تا زین پس برترین اطلاعات را به سرعت بیابند. مدیر عامل «مؤسسه تحقیقاتی هوش مصنوعی آلن» معتقد است: این اولین گام هوش مصنوعی برای کمک به موتورهای جستجوگر است که قادر به اتصال نقطه های مطالعات متقابل به منظور شناسایی  فرضیه های جدید و ارائه پیشنهاد آزمایش هایی است که اگر هوش مصنوعی نبود از دست می رفت. وی هدف بهره برداری از هوش مصنوعی در فرایند جستجو را پاسخ به برخی از مشکل ترین مسائل علمی می داند. پژوهشگران می توانند مطالب مورد نظر خود را با استفاده از آیکون های پیش بینی شده در «سمانتیک اسکالر» برای فیلترینگِ اطلاعات، پالایش اطلاعاتی کنند و دقیقاً آنچه را نیاز دارند در میان مطالب جستجو شده بیابند. فیلتر این جستجو ها به مانند دیگر پایگاه های اطلاعاتی معتبر شامل: سال انتشار، نوع مقالات، نویسندگان، مقالاتی که فایل پی.دی.اف[۲۱] دارند، مقالات کامل، مقالات کنفرانس ها و نشریات علمی به تفکیک نشریات می شود. همچنین قابلیت مشاهده استنادها به هر یک از مقالات و تعیین مؤثرترین استنادها؛ مشاهده جداول، نمودارها، مراجع، منابع و همچنین مقالات مشابه و مرتبط به تفکیک وجود دارد. پژوهشگران توسط این سامانه قادر خواهند بود تا به ذخیره اطلاعات و در صورت نیاز در همین سامانه اقدام به نقل قول نویسی[۲۲] کنند.

از مزایای دیگر این سیستم هوشمند، مشاهده مقالات استناد شده و شناسایی این موضوع است که چه قسمتی و چگونه بسیاری از محققانِ دیگر به یک مطلب یا مقاله ارجاع داده اند؛ این راه خوبی برای تعیین تأثیر سودمندی بیشتر برای مواقع ارجاع است. موضوع دیگر دستیابی منحصر به فرد پژوهشگر به ارقام، اشکال، جداول و یافته ها در یک فضای گرافیکی خاص است که اغلب پژوهشگران به دنبال آن هستند[۲۳].

 از ماه ژانویه سال ۲۰۱۸ میلادی و پس از انجام پروژه ای که در سال ۲۰۱۷ میلادی به منظور افزودن مقالات زیست پزشکی[۲۴] و خلاصه های موضوعی انجام شد، بیش از ۴۰ میلیون مقاله در حوزه علوم رایانه و زیست پزشکی به مجموعه اصلی «سمانتیک اسکالر» افزوده شده است[۲۵]؛  در ماه مارچ ۲۰۱۸ میلادی، داگ ریموند[۲۶]، کسی که مبتکر توسعه برنامه های یادگیری ماشینی پلتفرم «آمازون الکسا»[۲۷]نیز بود به پروژه عظیم «سمانتیک اسکالر» برای رهبری آن دعوت شد. [۲۸] باید دانست کسب دانش از منابع سازمان یافته و دارای ساختار و غیر ساختار یافته (متن، تصویر) از اهداف استخراج دانش[۲۹] به ترتیب توسعۀ داده به اطلاعات، اطلاعات به دانش است و در دوره کنونی ضرورت وجود دانش در اشکالی شامل ماشین با قابلیت خوانش و ماشین با قابلیت تفسیر ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛ بنابراین در دنیای کنونی انباشته شده از اطلاعات خرد و کلان، بی ارزش و ارزشمند، بایستی دانش را به گونه ای ارائه کرد که قابلیت تشریح داشته باشد؛ اگرچه ممکن است منظور همان سیستم استخراج اطلاعات از طریق پردازش زبان طبیعی باشد ولی در این طرح هدفِ استخراج اطلاعات فراتر از ایجاد اطلاعات ساختار یافته است؛ چرا که ابزارهای هوش مصنوعی جدید حتی قادر به استخراج دیدگاه ها از مجموعه های کوچک تری از اطلاعات هستند[۳۰].

شاید بتوان گفت که دیدگاه افزودن ده ها میلیون عنوان مقاله در حوزه مطالعات زیست پزشکی در سامانه «سمانتیک اسکالر» مربوط به داستان دل درد خانم ماری هاگمن[۳۱] باشد. هاگمن به عنوان مدیر ارشد تولیدات هوش مصنوعی مؤسسه تحقیقاتی آلن نقش مهمی در شناخت ادغام اسناد موجود در پایگاه اطلاعاتی پابمد و دیگر پایگاه های زیست پزشکی به عنوان ابزاری برای جستجوهای آکادمیک ایفا کرد. وی به مدت پانزده سال و پیش از آنکه تجربه مهندسی نرم افزار در آلن را کسب کند، از دل درد و التهاب معده رنج می برد؛ پزشک متخصص برای وی نسخه ای از داروهای متعدد تجویز کرد و به هاگمن گفت: مجبور است تا برای بقیه عمر از این داروها استفاده کند. هاگمن می گوید: با دیدن این شرایط و با توجه به اینکه هنوز جوان بودم، تصمیم گرفتم که برای خودم کاری کنم؛ چون پزشکان نمی توانستند پاسخ درستی در مورد دل دردهای مکررم ارائه دهند؛ بنابر این در میان مطالب پزشکی و با رجوع به موتورهای جستجوگر به جستجو پرداختم و مطالعه ای را یافتم که در آن محققان به نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری[۳۲]به عنوان یک علت بالقوه اشاره کرده بودند. هاگمن با این سطح از دانش، متخصص دیگری را متقاعد کرد تا آنتی بیوتیک هایی مربوط به این نوع باکتری تجویز کند. همان جستجو باعث درمان همیشگی هاگمن شد. پس از این ماجرا، همواره هدف وی کمک به پژوهشگران و حتّی عموم افراد است تا بتوانند مرتبط ترین مطالب علمی و پرسش های پزشکی را بیابند و به آنها پاسخ دهند. سرانجام با حمایت های پائول آلن، «سمانتیک اسکالر» به عنوان ابزار ویژه ای برای جستجوی مطالعات علم رایانه در سال ۲۰۱۵ میلادی راه اندازی شد و در سال ۲۰۱۶ میلادی پایگاه داده آلن در حوزه تحقیقات علوم اعصاب نیزگسترش یافت. پس از آن هاگمن و همکارانش الگوریتم های جدیدی را برای گسترش اسناد از ۱۲ میلیون به ۴۰ میلیون ابداع و پیاده سازی کردند. هاگمن معتقد است که الگوریتم ها و ابزارهای موتورهای جستجوگر پیشرفته باید به گونه ای باشند که به تازه کارها به همان مقدار کمک کند که به پژوهشگرانِ متخصص کمک می کند. به طور مثال اگر واژه زخم معده[۳۳]  را تایپ کنیم، زخم معده[۳۴] ظاهر می شود که یک عبارت پزشکی تخصصی است ولی عموم مردم از آن درکی ندارند و موضوع همچنان برایشان ناشناخته باقی می ماند؛ هوش مصنوعی توانایی تفکیک خواسته ها دارد. نکته دیگر کاربرپسندی[۳۵] هوش مصنوعی «سمانتیک اسکالر» است که تمایز ویژه ای است که این سامانه نسبت به پابمد و گوگل اسکالر دارد. اما هدف رقابت با این ابزارها نیست؛ بلکه «سمانتیک اسکالر» با شرکت گوگل، مایکروسافت، شرکت چینی بایدو[۳۶] و تعدادی از معتبرترین شرکت های مرتبط با هوش مصنوعی همکاری دارد و هدف از این همکاری تسهیل در به اشتراک گذاری داده ها در یک سطح پایه است که از طریق آن منابع بیشتری برای ایجاد نوآوری اختصاص یابد[۳۷].

نگارنده به متخصصان علوم زیست پزشکی سفارش می کند تا در پژوهش های خود از این ابزار بهره برداری کنند.

ترجمه و تألیف: مهدی لطفی پناه؛ کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

به گزارش لیزنا، این ابزارِ ارائه دهنده خدمات علمی که بی تردید یکی از ابزارهای بی همتا در شبکه جهانی اینترنت است و برنده جوایز متعدد بین المللی به دلیل نوآوری در فناوری شده به نشانی www.growkudos.com قابل دسترس است؛ ابزاری که می توان آن را «ابزارِخدمات علمی شهرت پذیر» نامید.

 «کودوس [۲]» با هدف گسترش و افزایش دسترس پذیری اطلاعات علمیتحقیقاتی، به کمک نویسندگان حوزه های علمی و تحقیقاتی سراسر جهان آمده است و موجبات انتشار، تبادل نظر و اشتراک گسترده مطالب منتشر شده پژوهشگران و دانشمندان را به سرعت غیر قابل باوری فراهم ساخته است.

 توسط این ابزار، نویسندگان نشریات علمیپژوهشی قادر هستند تا مطالب علمی خود را با زبانی ساده نویسی شده برای همکاران پژوهشگر خود در اقصی نقاط دنیا توصیف کنند و اطلاعات پایۀ بیشتری از مقالات را در اختیار آنها قرار دهند و تأثیرات قرار دادن این اطلاعات ساده را از طریق ایجاد لینک های پیگیری که «کودوس» در اختیار نویسندگان در هنگام ثبت اطلاعات قرار می دهد بر معیارهای انتشار مشاهده کنند. «کودوس» این اختیار را به کاربران می دهد تا مطلب مورد نظر خود را در همه شبکه های دانشگاهی و شبکه های اجتماعی که نویسندگان در آنها عضویت دارند به طور یکپارچه به اشتراک بگذارندابزاری که خود را اینگونه معرفی می کند: «شتاب دهنده تأثیر پژوهش [۳]». پیوستن به جامعه جهانی محققان به وسیله این ابزارِ کمتر شناخته شده موجبات برقراری ارتباطات کاری مؤثرتر پژوهشگران با یکدیگر را فراهم می سازد؛ به بیانی دیگر این ابزار با قابلیت یک شتاب دهنده، تأثیرات مثبت علمی زیادی بر روی جهان هستی می گذارددر حالی که این یادداشت نگارش می شود بیش از ۲۹۰ هزار نویسنده و پژوهشگر برای افزایش ضریب تأثیر انتشارات علمی خود از «کودوس» استفاده می کنند؛ چرا که همه نویسندگان بر این موضوع واقفند که بدون انتشار، تحقیقات علمی هیچ گونه ارزشی ندارند [۴].

 توسعۀ «کودوس» با هدف کمک به پژوهشگران و تقویت همکاری های پژوهشی انجام شده است و این سامانه در وبسایت خود، اطمینان داده است که پژوهشگران با آپلود مطالب علمی، بیشتر دیده خواهند شد[۵][۶] و میزان استنادات علمی ایشان به طور چشمگیری افزایش خواهد یافتمطالعات اخیر نشان داده است هر چند برای توضیح و تشریح مطالب علمی انتشار یافته شده به زبان ساده توسط پژوهشگران و به اشتراک گذاری مطالب علمی از طریق سامانه «کودوس» تنها ۱۰ دقیقه زمان صرف می شود ولی انجام این فرایند منجر به رشد و افزایش ۲۳% درصدی دانلود متن مقالات توسط دیگر پژوهشگران سراسر جهان می شود[۷][۸]این موضوع به مفهوم افزایش ضریب تأثیر و اچایندکس ایشان استاین سامانه برنده جایزه ای.ال.پی.اس.پی[۹]انجمن جامعه ناشران دانش آموخته و حرفه ایدر سال ۲۰۱۵ و همچنین جوایز نپکو[۱۰]، اوتسل[۱۱]، اینوویتیو [۱۲] و چارلستون [۱۳شده است.[۱۴]

 ارزش این سامانه زمانی مشخص می شود که شرکت «کودوس» در وبلاگ رسمی خود در اکتبر سال ۲۰۱۴ میلادی اعلام کرد که با هدف کمک به محققان و مؤسسات علمی و افزایش میزان بازدید، مشاهده پذیری و ضریب تأثیر پژوهشگران، به گسترش همکاری و شراکت با «تامسون رویترز» پرداخته است [۱۵]در همین ارتباط «ملیندا کنوی [۱۶]» بنیانگذار و مدیر «کودوس» با بیان خرسندی از آغاز این همکاری گفتپژوهشگران و فعالیت های ایشان همواره و در همه حال با تعداد زیادی از معیارهای سنجش علمی کاملاً پیچیده روبرو است و یکی از دغدغه های اصلی کودوس یکپارچه سازی همه معیارهای سنجش تحقیقات و قرار دادن همه آنها در یک پلتفرم است؛ این یکی از مهمترین خدمات سامانه کودوس با همکاری تخصصی ترین ارائه دهنده اطلاعات استنادی استاین موضوع را معاون استراتژی و مشارکت شرکت تامسون رویترز نیز تأیید کرده است [۱۷].

 بنابراین نگارنده به کلیه پژوهشگران سفارش می کند تا پس از انتشار مطالب علمی خود در نشریات علمیپژوهشی، مقاله خود را در «کودوس» جستجو کنند و با تکیه بر این سامانه یکپارچه، مقاله خود را در هر فضای مجازی، از جمله فیسبوک [۱۸]، توییتر [۱۹] و دیگر پلتفرم ها و شبکه های اجتماعی  بدون ورود به یکایک آنهابه اشتراک بگذارند و ضریب تأثیرات علمی خود را پس از ساده نویسی مطلب مشاهده کننداستفاده از این خدمت برای مؤسسات و ناشران هزینه در بر دارد.

 

 ترجمه و تألیف: مهدی لطفی پناه؛ کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهرانمدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

سیناپرس: بیست و پنجمین سال از تصویب بیانیه به هنگام رسانی شده ایفلا-یونسکو درسال 1994 درباره چگونگی وضعیت،شرایط و قوانین کتابخانه های عمومی گذشت و بیست و نهم ماه نوامبر سال 2020 میلادی، شروع بیست و ششمین سالگرد این بیانیه ارزشمند است.

اولین بیانیه مصوب درباره اصول و مأموریت های کتابخانه های عمومی مربوط به سال 1949 میلادی می شود که توسط کشورهای عضو یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد) مورد توافق قرار گرفت. باید توجه داشت هر چند مانیفست‌ها و بیانیه‌های تولید شده توسط سازمان هایی همچون یونسکو و به ویژه ایفلا از لحاظ قانونی الزام آور نیستند اما دارای هدفی معین می باشند و آن تهیه و تدارک راهنمایی مدون برای تصمیم گیری ها است.

 یکی از موفق ترین مانیفست های همیشه کاربردی که موجبات موفقیت کتابخانه ها و کتابداران را فراهم کرده، «مانیفست کتابخانه های عمومی ایفلا-یونسکو» است که در اداره کتابخانه های عمومی نقش بسزایی در همه کشورها ایفا می کند.

 این مهم به گونه‌ای است که در چند سال اخیر و طبق نظر ایفلا، مشاهده و بازدید از صفحه اینترنتی مربوط به «مانیفست کتابخانه های عمومی ایفلا-یونسکو» افزایش چشمگیری داشته است. چرا که تأثیرات این سند غیر الزام آور در موارد بسیار و در سطوح گوناگون در کشورهای سراسر جهان احساس و دیده شده است. مانیفست مذکور الهام بخش کتابخانه ها و کتابداران در سراسر جهان است و باعث ایجاد انگیزه و تعیین اصول و رسالت کتابخانه ها می شود؛ این مانیفست از طریق اطلاع رسانی به توسعه استراتژی در کتابخانه های عمومی منجر می شود و در نهایت به عنوان مبنایی برای ارزیابی کتابخانه ها کاربرد دارد.

این اطلاعات بر اساس شواهد به دست آمده از جستجوهای اینترنتی به چهار زبان زنده دنیا و همچنین پیشنهادات و بیانات اعضای بخش کتابخانه های عمومی ایفلا ارائه شده است. هر چند این موضوع یک بررسی جامع محسوب نمی شود اما بیانگر آن است که مانیفست کتابخانه های عمومی موجبات بحث، تصمیم گیری، چارچوب بندی و سیاست گذاری را برای کتابخانه های عمومی فراهم می کند.

نگاهی اجمالی به موارد درج شده در این مانیفست نقش کلیدی کتابخانه های عمومی را به عنوان دروازه آموزش و پرورش جامعه، توسعه اجتماعی، حفظ میراث و نیز چگونگی ارتقای آزادی بیان و ایجاد خلاقیت در بین افراد به طور بارز نمایان می سازد.

 بنابراین به دلیل اهمیت بسیار زیاد مفاد آن، در سال 2018 میلادی از کلیه کتابخانه های عمومی و کتابداران سراسر جهان خواسته شد تا پیش از آغاز جشن سالگرد مانیفست کتابخانه های عمومی، نسبت به بازتاب تأثیرات مثبت این بیانیه -در شبکه های اجتماعی- و در مورد چگونگی ارتباط این مانیفست با کتابخانه هایشان اقدام کنند. هدف از این کار ایجاد کمپینی متمرکز در رسانه های اجتماعی با این موضوع خاص بود تا کتابداران علاوه بر بازتاب تأثیرات این مانیفست، دیدگاه هایشان را در مورد اثرات این سند روی کتابخانه هایشان بیان کنند.

از طرفی دیگر هدف اصلی ایجاد چنین کمپینی، بیان این موضوع است که کتابخانه های عمومی مکانی برای تقویت صلح و رفاه، آزادی، عدالت و دسترسی آزاد به اطلاعات هستند. برای به جریان انداختن این موضوع در شبکه جهانی اینترنت از هشتک#PublicLibraryManifesto استفاده شد. بنابراین در طول دوازده ماه سال جاری میلادی (2019) بخش کتابخانه های عمومی ایفلا با همکاری کمیته بین المللی کتابخانه های عمومی به رایزنی و هم فکری برای بررسی مجدد این سند اقدام کردند. برای اینکه علاقمندان در تعیین مفاد سند بین المللی و ارزشمند «مانیفست کتابخانه های عمومی» مشارکت نمایند می توانستند طبق دستور زیر اقدام نمایید:

"یک یا چند مورد از بندهای مانیفست را برگزینید؛ رسالت ها و مأموریت های ارائه شده انتخاب های زیادی را در اختیار شما قرار می دهند؛ بنابراین اصول کلی و قانونی مانیفست را اجرا کنید؛ عکسی تهیّه کنید که اجرای این قوانین توسط شما یا کتابخانه شما را نشان می دهد؛ به آن عکس لوگوی بیست و پنجمین سالگرد بیانیه کتابخانه های عمومی و همچنین هشتک #PublicLibraryManifestoرا اضافه کنید؛ برای تهیه لوگو آن را از شبکه اینترنت دانلود کنید؛ اطمینان حاصل کنید که نام کتابخانه و موقعیت مکانی خود را در بسته مجازی خود ثبت کرده اید؛ در این صورت است که ما خواهیم توانست (ایفلا خواهد توانست) تا تصویری جامع از اینکه مانیفست کتابخانه های عمومی در همه جا اهمّیت و کاربرد دارد ارائه کنیم."

بنابراین بر اساس مقاله ای که مجددا در سوم سپتامبر سال 2018 میلادی توسط سایت ایفلا ارائه شده است، کلیات این طرح نشان می دهد، مانیفست ایفلا-یونسکو در سراسر جهان الهام بخش بسیاری از قانونگذاران و کتابخانه داران است و اساس قوانین و استراتژی کتابخانه های عمومی را تشکیل می دهد؛ برای نمونه «بهره برداری از مانیفیست مذکور برای ارزیابی کتابخانه ها» یکی از مواردی است که آن را می توان بر شمرد.

دفاع تمام قد و حمایت و تلاش بسیار زیاد کتابداران کتابخانه های عمومی، تحقیقات بیشتر در این خصوص، انجام مصاحبه ها و مواردی از این دست، به جامعه و کتابخانه داران اجازه می دهد تا درک دقیق و درستی از مانیفست مذکور داشته و همگان تأثیرات متقابل آن را در جامعه بچشند.

 ارتقاء مداوم این ابزار بسیار عالی راهکاری است که همه کتابخانه های عمومی و حتی دیگر انواع کتابخانه ها را از سقوط، انحطاط و راکد ماندن نجات می دهد. لذا ایفلا از همگان درخواست کرده بود: بیاییم با پویایی خود در این طرح ارزشمند شرکت کنیم. فدراسیون بین المللی انجمن ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) به عنوان ارگانی مستقل، غیر دولتی، بین المللی و غیر انتفاعی که مرکز آن در شهر لاهه در کشور هلند قرار دارد، تدارک برگزاری جشن بیست و پنجمین سالگرد این بیانیه ارزشمند با همکاری کتابخانه های عمومی را داد و هدف از برگزاری چنین جشنی را بالا بردن سطح آگاهی کتابخانه ها و کتابداران از این سند و ترغیب ایشان برای بحث و تبادل نظر به منظور اجرایی کردن بیشتر آن دانست.

چنانچه علاقمندان برای دیدن این بیانیه به سایت ایفلا مراجعه کنند مشاهده خواهند کرد که این بیانیه به بیش از  27 زبان زنده دنیا به غیر از زبان شیرین فارسی ترجمه شده است! به اهالی فن و پیشکسوتان کتاب، اهل قلم و دانشمندان علوم کتابداری پیشنهاد می شود تا در این خصوص تأمل و پیگیری های لازم را انجام نمایند.

ترجمه آخرین مصوبه مانیفست کتابخانه های عمومی مربوط به سال 1994میلادی

آزادی، رفاه و توسعه جامعه و افراد، ارزش های بنیادی انسانی به شمار می روند. این ارزش ها زمانی به دست می آیند که شهروندانی آگاه به حقوق و نقش خود در جامعه وجود داشته باشند. بنابراین مشارکت سازنده و توسعه دموکراسی به آموزشِ رضایت بخش و دسترسی آزاد و نامحدود به دانش، تفکر، فرهنگ و اطلاعات بستگی دارد. کتابخانه عمومی دروازه محلی دانش است که شرایط اساسی را برای یادگیری مادام العمر، تصمیم گیری مستقل و توسعه فرهنگی افراد و گروه های اجتماعی  فراهم می کند. این مانیفیست ( بیانیه) اعتقاد یونسکو نسبت به کتابخانه های عمومی است که آنها را به عنوان نیروی حیاتی برای آموزش، فرهنگ و اطلاعات بیان می دارد و این نوع از کتابخانه ها را عاملی ضروری برای تقویت صلح و رفاه معنوی از طریق زنان و مردان می شناسد. بنابراین یونسکو دولت های ملی و محلی را برای توسعه و گسترش کتابخانه های عمومی تشویق می کند.

کتابخانه عمومی:کتابخانه عمومی مرکز و محلّی برای اطلاعات و تولید انواع دانش است که به راحتی در دسترس کاربران می باشد. خدمات کتابخانه های عمومی بر مبنای دسترسی برابر برای همگان صرف نظر از سن، نژاد، جنس، مذهب، ملّیت، زبان و یا موقعیت اجتماعی است. خدمات و مواد ویژه ای باید برای آن دسته از کاربرانی که به هر دلیل نمی توانند از خدمات و مواد معمول استفاده کنند تهیه شود؛ برای نمونه: خدمات ویزه به اقلیت های زبانی، افراد معلول و یا کسانی که در بیمارستان یا زندان هستند.

تمام گروه های سنی باید منابع مرتبط با  نیازهای خود را پیدا کنند. مجموعه ها و خدمات باید همه انواع رسانه های مناسب و فن آوری های مدرن و همچنین مواد سنتّی را در شامل شوند. کیفیت بالا ]موادکتابخانه ای[ ارتباط به نیازها و شرایط محلی اساسی هستند. مواد باید مسیرهای فعلی و تکامل جامعه و همچنین حافظه تلاش  و تصورات انسان را منعکس کنند.

مأموریت های کتابخانه عمومی:

  1. مأموریت های کلیدی زیر که مربوط به اطلاعات، سواد، آموزش و فرهنگ هستند باید در هسته خدمات کتابخانه های عمومی باشد:
  2.   ایجاد و تقویت عادت به مطالعه در کودکان از سنین پایین
  3. حمایت از آموزش فردی و خود انگیخته و همچنین آموزش رسمی در تمام سطوح
  4.  ارائه فرصت ها برای توسعه خلاقیت فردی
  5.  تحریک تخیلات و تصورات و خلاقیت کودکان و جوانان
  6.   ترویج آگاهی درباره میراث فرهنگی و تقدیر از هنر، دستاوردهای علمی و نوآوری ها
  7. تأمین دسترسی به  فرهنگ تجلی یافته در همه هنرهای نمایشی
  8. پرورش گفتگوی بین فرهنگی و حمایت از تنوع فرهنگی
  9. حمایت از سنت شفاهی
  10.  حصول اطمینان از دسترسی همه شهروندان به همه انواع و اقسام اطلاعات جامعه
  11. ارائه خدمات اطلاع رسانی کافی به شرکت های محلی، مؤسسات و گروه های ذینفع
  12.  تسهیل توسعه مهارت های اطلاعاتی و رایانه ای
  13. حمایت و شرکت در فعالیت ها و برنامه های سواد آموزی برای همه گروه های سنی و آغاز چنین فعالیت ها در صورت لزوم

 

بودجه، قانون و شبکه:کتابخانه های عمومی اصولاً باید رایگان باشند. مسئولیت کتابخانه عمومی بر عهده مقامات محلی و ملی است و بایستی از سوی دولت های ملی و محلی با قوانین ویژه و تأمین مالی حمایت شود. [کتابخانه عمومی] باید جزء اساسی از هر استراتژی بلند مدت برای فرهنگ، ارائه اطلاعات، سواد و آموزش باشد.

برای اطمینان از هماهنگی و همکاری کتابخانه ای در سراسر کشور، باید قوانین و برنامه های استراتژیک و همچنین یک شبکه کتابخانه ای  ملی بر اساس استانداردهای مورد توافق از خدمات تعریف و ترویج شود.

شبکه کتابخانه های عمومی باید در ارتباط با کتابخانه های ملی، منطقه ای، تحقیقاتی و تخصصی و همچنین کتابخانه های مدارس، دانشکده ها و دانشگاه طراحی شود.

عملیات و مدیریت

یک سیاست روشن، با تعریف اهداف، اولویت ها و خدمات در ارتباط با نیازهای جامعه محلی باید تنظیم شود. کتابخانه عمومی باید به طور مؤثر سازماندهی شده و استانداردهای حرفه ای را درعملکرد خود رعایت کند.

همکاری با شرکای مرتبط نظیر:گروه های کاربری و سایر گروه های حرفه ای در سطح محلی، منطقه ای، ملی و نیز بین المللی باید تضمین شود.

خدمات باید از لحاظ فیزیکی در اختیار همه اعضای جامعه  باشد. این موضوع نیازمند موقعیت خوب برای ساختمان کتابخانه ها، تسهیلات خوب برای خواندن و مطالعه و همچنین فن آوری های مربوطه و ساعات کار کافی متناسب با نیاز کاربران است. خدمات راه دور برای کسانی که قادر به بازدید از کتابخانه نیستند نیز به همین نسبت باید مورد توجه باشد.

خدمات کتابخانه باید با نیازهای مختلف مردم در مناطق شهری و روستایی هماهنگ باشد.کتابدار یک واسطه فعال بین کاربران و منابع است. آموزش حرفه ای و مداوم کتابدار برای اطمینان از خدمات کافی و مناسب، ضروری است.

زمان بهره برداری از کلیه برنامه های آموزشی توسط کاربران کتابخانه های عمومی، بایستی در جهت کمک به آنها تمام ظرفیت ها و منابع لازم تدارک دیده شود.

بنابراین از تصمیم گیرندگان در سطوح ملی، محلی و همچنین جامعه کتابداران در سراسر جهان درخواست می شود اصول مندرج در این بیانیه را اجرا نمایند.

 

*مهدی لطفی پناه-کارشناس ارشد و دانش آموخته برتر علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران-مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.

  • مهدی لطفی پناه
  • ۰
  • ۰

به گزارش لیزنا، در دنیای تحقیقات تعدادی سامانه جهت تشخیص هویت و تمایز بین پژوهشگران مانند ORCID[۱] و Scopus ID[۲]  و یا ISNI[۳] تهیه و تدارک دیده شده است و به صورت بر خط در دسترس هستند؛ برخی از این سامانه ها نیاز به رمز ورود و نام کاربری دارند و برخی به صورت رایگان در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است.

سامانه «ResearcherID»، سامانه ای است که توسط قدیمی ترین و معتبرترین پایگاه استنادی جهان «تامسون رویترز»[۴] ) شرکت چندملیتی رسانه‌های گروهی است)، که در سال ۲۰۱۰ از سوی اینتربرند، به‌عنوان با ارزش‌ترین برند در کشور کانادا شناخته شد ایجاد و عرضه شده است تا ضمن جلوگیری از ابهام در شناسایی پژوهشگران و تشابه اسمی نویسندگان، رزومه علمی فرد را نیز به نمایش بگذارد. به طور مثال ممکن است در یک مقاله نام فردی Mahdi Lotfi  و در مقاله دیگری Lotfi Mahdi  نوشته شده باشد و در مقاله ای دیگر M.Lotfi.  این سامانه با کمک شناسۀ اختصاص داده شده تحت نام هر فرد، به تفکیک و تمایز پژوهشگران می پردازد.

استفاده از این سامانۀ رایگان پروفایلی پژوهشی و معتبر را برای هر یک از پژوهشگران شکل می دهد و از این طریق برخی شاخص های مربوط به عملکرد علمی افراد نمایش داده می شود. برخی از این شاخص ها شامل: اچ ایندکس نویسنده، متوسط استناد به مقاله، تعداد مقالات و تعداد کل استنادات و تعیین میزان همکاری های علمی است[۵]. به همه پژوهشگران به ویژه در حوزه زیست فناوری توصیه می شود تا برای مشاهده گراف های مربوط به شبکه هم تألیفی و شبکه استنادی، به این سامانه بپیوندند؛ برای مشاهده گراف ها نیازی به نصب نرم افزار یا اپلیکیشن نیست[۶].

همچنین توسط سامانه «ResearcherID» امکان مدیریت تولیدات علمی پژوهشگر در نرم افزار EndNote به آسانی فراهم است[۷].

پژوهشگران برای استفاده از این سامانه به نشانی اینترنتی www.researcherid.com مراجعه کنند و پس از کلیک بر روی گزینه ثبت نام (Join Publon Now) و ثبت مشخصات شخصی خود همچون نام، نام خانوادگی و نشانی پست الکترونیکی و تعیین رمز عبور برای ورود به سامانه، ایمیل تأییدیه را برای فعال سازی حساب کاربری دریافت کنند. پس از فعال سازی حساب کاربری در صندوق پست الکترونیک و یا هرزنامه (Spam)، به سامانه وارد شوید و بر روی New to ResearcherID کلیک کنید تا در این سامانه نمایه شوید.

پژوهشگران برای افزودن تولیدات علمی می توانند از سه طریق اقدام کنند و به مدیریت اطلاعات خود بپردازند:

جستجو در پایگاه اطلاعاتی Web of Science

استخراج اطلاعات از نرم افزار مدیریت منابع علمی EndNote

بارگذاری منابع (Upload RIS File)

از دیگر قابلیت های «ResearcherID» مدیریت و به اشتراک گذاری تولیدات علمی و اطلاعات علمی پژوهشگران، شناسایی زمینه موضوعی مورد علاقه پژوهشگران، تعیین محل جغرافیایی و مشاهده رزومه ایشان توسط داوران بین المللی و نشریات علمی است.

یکی دیگر از مزایای این سامانه، ارزیابی یکپارچه پژوهشگران به صورت برخط (آنلاین) و به اشتراک گذاری اطلاعات ایشان به صورت باز به دیگر محققان، تأمین کنندگان و مدیران مراکز علمی جهان با استفاده از یک شناسه دایمی است تا به ردیابی خروجی های علمی پژوهشگران خود یا دیگر مراکز بپردازند. به نقل از سایت مذکور: این سامانه در ابتدای مسیر توسعه یکی از ابزارهای معتبر مدیریتِ سوابق ِپژوهشگران و دسترسی به داده های حاصل از ایشان است. مدیران مجموعه ها و مراکز علمی به منظور کسب خدمات بیشتر می توانند از طریق نشانی ایمیل data@publons.com ارتباط برقرار کنند؛ چرا که مدیران مراکز علمی- تحقیقاتی نمی توانند به طور رایگان داده های حاصل از پژوهشگران را دانلود کنند[۸].

گفتنی است هر چند «ResearcherID» به دلیل رویکرد های تجاری مورد انتقادات شدیدی قرار گرفته است ولی ابتکار عمل این سامانه در یکپارچه سازی اطلاعات علمی قابل ستایش همگان شناخته شده است.

نکته بسیار مهمی که پژوهشگران ایرانی مؤکداً نباید از آن غفلت کنند آن است که چنانچه پژوهشگری دارای شناسه ORCID می باشد بهتر است برای افزایش داده های خود در Web of Science و تطبیق موارد، در اولین فرصت اقدام به پیوند دادن ( لینک دادن و اتصال ) حساب کاربری ORCID با شناسه ResearcherID کند. به همین منظور در صفحه تنظیمات حساب کاربری خود، بر روی نوار Connected Account کلیک کنید؛ واژه اتصال (Connect) را که در کنار نوع حساب ( Account Type) قرار دارد را انتخاب کنید و اعتبار حساب مورد نظر را تأیید کنید. علاقمندان به مشاهده فیلم آموزشی این سامانه به سایت زیر مراجعه کنند:

https://clarivate.com/products/researcherid/orcid-initiative/

ترجمه و تألیف: مهدی لطفی پناه؛ کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. مدیر اداره اطلاع رسانی و کتابخانه تخصصی پژوهشگاه رویان.

منابع: 

۱. Open Researcher and Contributor ID

۲. Scopus author identifier

۳. International Standard Name Identifier

۴. Thomson Reuters

۵. رقیه قضاوی، زهرا اطرج؛ راهنمای پروفایل علمی پژوهشگران،۱۳۹۵.

۶. جمالی مهموئی، حمیدرضا (۱۳۹۱ .(چگونه عملکرد پژوهشی خود را به رایگان رصد کنیم). خبرنامه علم سنجی. ۵ ،ص. ۵ .

  • مهدی لطفی پناه
  • ۱
  • ۰

Mahdi Lotfipanah

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، آقای مهدی لطفی پناه به عنوان برترین دانش آموخته دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1395 در رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی معرفی شد.

در پنجمین جشن یکپارچه دانش آموختگان دانشگاه علوم پزشکی تهران که بیش از چهار هزار نفر از جمله اساتید دانشگاه حضور داشتند، آقای مهدی لطفی پناه موفق به دریافت تندیس بلورین دانشگاه علوم پزشکی تهران و لوح تقدیر از رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران- جناب آقای دکتر جعفریان- شد.

این مراسم در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه علوم پزشکی تهران مورخ 31 تیر ماه برگزار شد.

شایان ذکر است که این مراسم با حضور دکتر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت، دکتر حریرچی قائم مقام وزیر بهداشت، دکتر جعفریان رییس دانشگاه، روسای دانشکده ها، اعضای هیات علمی، فارغ التحصیلان، کارکنان و خانواده های آنها برگزارشد.
در این مراسم دکتر بهادری رییس دفتر دانش آموختگان، دکترحریرچی قائم مقام وزیر بهداشت و دکتر جعفریان رییس دانشگاه سخنرانی کردند. همچنین از کتاب یادنامه دانش آموختگان دانشگاه توسط دکتر حریرچی و دکتر بهادری نیز رونمایی شد. 
در بخشی دیگر از این مراسم، از فارغ التحصیلان و اعضای هیات علمی برگزیده دانشکده های مختلف دانشگاه تقدیر شد که در این میان دکتر ریتا مجتهدزاده استادیار دانشکده مجازی به عنوان استاد برتر و مهدی لطفی پناه دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشکده مجازی به عنوان دانش آموخته برتر معرفی و لوح سپاس و تندیس از رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران دریافت کردند.
همچنین برپایی غرفه‌های مختلفی از جمله غرفه تعیین گروه خونی( توسط دانشجویان پیرا پزشکی)، آتلیه عکس و قرائت سوگندنامه دانش آموختگان دانشگاه، توسط دکتر بهادری و تکرار آن توسط کلیه فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم پزشکی، مراسم آتش بازی، اجرای موسیقی دانشجویان دانشگاه، موسیقی زنده گروه رستاک و انداختن عکس‌های سلفی از بخش های سرگرم کننده این جشن به یاد ماندنی بود.

گفتنی است در این مراسم دکتر سعادت قائم مقام رییس دانشکده مجازی و تعدادی از کارکنان و دانشجویان دانشکده مجازی نیز حضور داشتند.

  • مهدی لطفی پناه